Istnienie małżeństwa jest co do zasady uzależnione od osobistego złożenia oświadczeń przez oboje nupturientów obecnych w czasie ceremonii zawarcia małżeństwa. Na gruncie ustawy z dnia z dnia 25 lutego 1964 r.- Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 1964 Nr 9 poz. 59 ; dalej: k.r.o.) dopuszczona została jednak możliwość zawarcia małżeństwa w sytuacji, w której jedna lub obydwie strony zawierające małżeństwo nie stawią się osobiście w wyznaczonym miejscu i o wyznaczonym czasie. Zgodnie z art. 6 § 1 k.r.o. z ważnych powodów sąd może zezwolić, żeby oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński zostało złożone przez pełnomocnika. W tym miejscu podkreślić należy, iż do zgłoszenia wniosku o zezwolenie na złożenie przez pełnomocnika oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński jest uprawniona wyłącznie osoba, która zamierza udzielić pełnomocnictwa (art. 563 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego; Dz.U.2019.0.1460). Co ważne pełnomocnictwo do zawarcia małżeństwa w przedmiotowy sposób, zgodnie z art. 6 § 2 k.r.o. powinno być udzielone na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym i wymieniać osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte.
Zarówno na gruncie orzeczniczym jak i w nauce prawa podkreśla się, że za typowe ważne powody, co do zasady można uznać takie sytuacje jak służba wojskowa za granicą, szczególna misja czy też obłożna choroba. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego jeżeli jeden z przyszłych małżonków zamieszkuje stale w innym kraju, i to bardzo odległym, tak że przyjazd do Polski w celu zawarcia małżeństwa byłby połączony ze znacznymi trudnościami i kosztami, to okoliczność ta sama przez się może być uznawana za ważny powód udzielenia zezwolenia na zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika (postanowienie z dnia 3 stycznia 1969r., III CRN 349/68). Należy mieć jednak na uwadze, iż każdy z przypadków należy oceniać indywidualnie, a w szczególności ustalić czy starania o zezwolenie nie zmierzają w rzeczywistości do zawarcia małżeństwa pozornego i do sprzecznego z zasadami współżycia społecznego wykorzystania instytucji zawarcia małżeństwa dla osiągnięcia innych celów, niemających nic wspólnego z małżeństwem.
Wskazać należy, iż w razie zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika w razie braku zezwolenia sądu na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez pełnomocnika albo jeżeli pełnomocnictwo było nieważne lub skutecznie odwołane, mocodawca może żądać unieważnienia małżeństwa. Co jednak ciekawe, gdy małżonkowie podjęli wspólne pożycie, nie jest możliwym unieważnienie małżeństwa
z wyżej wskazanych powodów./IM