Na podstawie art. 32 w zw. z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm. w związku z poz. 2 Działu VIII wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) kierowca pojazdu ciężarowego który wykonywał pracę w warunkach szczególnych może przejść na tzw. „wcześniejszą emeryturę”. W tym miejscu rodzi się pytanie – „jakie warunki muszą zostać spełnione aby praca ubezpieczonego na stanowisku kierowcy pojazdu ciężarowego powyżej 3,5 t były uznane za pracę w warunkach szczególnych?”.
Poza warunkami określonymi w art. 32 i w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczony musi udowodnić, że wykonywał pracę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W tym miejscu wielu kierowców zastanawia się zapewne czy mogą ubiegać się o „wcześniejszą emeryturę”, w sytuacji w której niejako „przy okazji” lub „obok” prowadzenia pojazdu zajmowali się innymi czynnościami, np.; załadunkowymi, czy spedycyjnymi. W tym miejscu podnieść należy, że odpowiedzi na wskazane wyżej pytanie udzielił nam Sąd Najwyższy w uchwale Składu Siedmiu Sędziów Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 31 stycznia 2018r, sygn. III UZP 8/17, który stwierdził, że praca kierowcy – spedytora/ kierowcy – konwojenta samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony jest pracą w szczególnych warunkach.
Zwrócić należy uwagę, że teza uchwały może być myląca – mając bowiem na względzie fakt, że praca w warunkach szczególnych musi być wykonywania stale i w pełnym wymiarze czasu pracy – może okazać się, że nie każdy bowiem kierowca – spedytor lub nie każdy kierowca- konwojent będzie uznany za osobę, która wykonywała pracę w warunkach szczególnych. Skoro tak, to jaki kierowca pojazdu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 t może być uznany za osobę, uprawnioną o wcześniejszej emerytury?
Odpowiedzi na tak postawione pytanie znajdziemy na kartach uzasadnienia wskazanej wyżej uchwały. Tytułem wstępu należy jednak zaznaczyć, że uchwała ta została podjęta ze względu na różne stanowiska sądów, w tym Sądu Najwyższego dotyczące tej materii. Mając na względzie wspomnianą wyżej rozbieżność Sąd Najwyższy postanowił wydać uchwałę, której zadaniem jest dokonanie ujednolicenia orzeczeń sądów powszechnych.
Wskazane wyżej zagadnienie prawne powstało na tle wykładni pozycji 2 w dziale VIII wykazu A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm., dalej jako rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 r.) w zakresie dotyczącym pojęcia „prace kierowców samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony” . W uzasadnieniu wniosku o podjęcie uchwały Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego zwrócił uwagę na dwa wyroki Sądu Najwyższego, w których zajęto w tej kwestii krańcowo odmienne stanowiska. W jednym wyroku z 28 sierpnia 2014 r., II UK 537/13 uznano, że czynności konwojowania i ładowania towaru nie są czynnościami integralnie związanymi z pracą kierowcy samochodu ciężarowego, dlatego praca kierowcy samochodu ciężarowego wykonywana łącznie z takimi czynnościami nie jest pracą w warunkach szczególnych wykonywaną w pełnym wymiarze. Natomiast zgodnie z wyrokiem z 31 sierpnia 2017 r., III UK 188/16 do czasu pracy (w warunkach szczególnych) kierowcy samochodu ciężarowego zalicza się czynności związane z załadunkiem i rozładunkiem tego samochodu.
Sąd Najwyższy w swojej uchwale poddał analizie wiele orzeczeń (wydawanych tak na korzyść jak nie korzyść odwołujących się) i uznał, że wykonywanie przez kierowcę samochodu ciężarowego czynności ładowacza, spedytora lub konwojenta jest dopuszczalne na użytek spełnienia przesłanek do nabycia prawa do emerytury w wieku obniżonym tylko gdy czynności te były wykonywane ubocznie. Dalej podniósł, że aby warunek ten został spełniony, wymienione czynności powinny być wykonywane w ramach dobowego czasu pracy na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego tylko w związku z realizowanym przez tego kierowcę przewozem drogowym, a zatem w odniesieniu do towarów przewożonych kierowanym przez niego pojazdem. Ponadto, by wymienione czynności kierowca samochodu ciężarowego wykonywał tylko incydentalnie, sporadycznie, okazjonalnie na podstawie konkretnych poleceń pracodawcy (wyrok Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 2009 r., II UK 333/08) albo krótkotrwale, marginalnie w ciągu doby pracowniczej poświęconej na wykonywanie pracy kierowcy samochodu ciężarowego polegającej na kierowaniu pojazdem w ruchu drogowym (wyrok Sądu Najwyższego z 2 marca 2017 r., I UK 112/16).
Sąd Najwyższy w swej uchwale uznał, że wymogu tego nie spełnia praca kierowcy samochodu ciężarowego, gdy przemieszczanie pojazdu było przerywane częstymi wizytami w zaopatrywanych sklepach albo rzadszymi, lecz trwającymi dłużej.
Podsumowując niniejszy artykuł podnieść należy, że uchwała ta stanowi swego rodzaju wytyczne jakimi musimy się kierować przy ocenie czy praca kierowcy pojazdu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 t jest pracą w warunkach szczególnych; nie w każdym przypadku praca taka zostanie uznana za pracę w warunkach szczególnych – bowiem końcowe rozstrzygnięcie sądu będzie zawsze związane z ustaleniem okoliczności faktycznych konkretnej sprawy.
Informujemy, że powyższy artykuł nie jest opinią ani poradą prawną i nie może służyć jako ekspertyza przed sądem, urzędem czy osobą prywatną. Proszę pamiętać, że ze względu na długość opracowania artykuł dostarcza jedynie informacji ogólnych, które w konkretnym przypadku nie mogą zastąpić porady prawnej./AB